Fuel Trim là thông số cho biết sự điều chỉnh hỗn hợp nhiên liệu nhằm duy trì tỷ lệ không khí và nhiên liệu ở mức cân bằng.
Fuel trim là gì?
Fuel trim dịch sang tiếng Việt có nghĩa là sự bù nhiên liệu động cơ. Thông thường, tỷ lệ vàng giữa nhiên liệu và không khí cho quá trình đốt cháy bên trong động cơ ô tô là 14,7:1 – 14,7 phần không khí và 1 phần nhiên liệu. Đây là tỷ lệ giúp tiết kiệm nhiên liệu đồng thời hạn chế lượng khí thải.
Nếu tỷ lệ này nhỏ hơn 14,7, có nghĩa hỗn hợp nhiên liệu đang bị giàu. Hỗn hợp nhiên liệu giàu tuy giúp động cơ sản sinh nhiều công suất hơn nhưng lại làm tăng nhiên liệu và lượng khí thải.
Ngược lại, nếu tỷ lệ này lớn hơn 14,7, có nghĩa hỗn hợp nhiên liệu đang bị nghèo. Hỗn hợp nhiên liệu nghèo dù giúp tiết kiệm nhiên liệu nhưng không giảm mức khí thải của xe. Thậm chí lượng khí thải có thể cao hơn vì một số xi lanh của xe bị mất lửa, ảnh hưởng đến vận hành và rất hại cho động cơ. Vì vậy, hỗn hợp nhiên liệu giàu hay nghèo đều không tốt.
Để ngăn tình trạng này, hệ thống điều khiển hệ thống truyền động ECM (Engine Control Module) sẽ liên tục giám sát tỷ lệ nhiên liệu và không khí và điều chỉnh duy trì tỷ lệ này về trạng thái cân bằng. Fuel Trim chính là thông số thể hiện sự điều chỉnh của ECM.
ECM giám sát tỷ lệ nhiên liệu và không khí thông qua tín nhiệm truyền về từ cảm biến oxy nằm ở đường ống xả. Nếu thấy hỗn hợp nghèo, ECM sẽ bù nhiên liệu động cơ. Còn nếu phát hiện hỗn hợp giàu, ECM sẽ cắt giảm nhiên liệu nạp vào. Như vậy Fuel trim có chính xác hay không phụ thuộc rất lớn vào tín hiệu điện mà cảm biến oxy truyền về.
Khi động cơ vừa khởi động, cần 10 – 30 giây để dây nhiệt trong cảm biến oxy nóng lên đến nhiệt độ cảm biến có thể hoạt động. Trong thời gian này hỗn hợp nhiên liệu được giữ cố định theo giá trị gần nhất mà bộ nhớ lưu lại trước đó. Khi cảm biến nóng, ECM sẽ bắt đầu điều chỉnh dựa trên tín hiệu từ cảm biến. Và khi tắt máy xe, giá trị cân bằng nhiên liệu cuối cùng sẽ được ECM lưu lại trong bộ nhớ để sử dụng cho lần khởi động tiếp theo.
Cách đọc giá trị Fuel trim
Có thể đọc Fuel trim bằng máy chẩn đoán kết nối với giắc chẩn đoán OBD II. Thông thường giắc chẩn đoán OBD II nằm ở phía dưới bảng điều khiển và gần trụ lái. Trong sách hướng dẫn sử dụng xe có đề cập chính xác vị trí giắc này. Để sử dụng máy chẩn đoán đọc Fuel trim cần khởi động xe. Khi cắm vào giắc chẩn đoán, máy sẽ tự động kết nối với hệ thống máy tính của xe ô tô.
Short Term Fuel Trim (STFT)
Short Term Fuel Trim (STFT) là thông số cho biết sự bù đắp nhiên liệu tạm thời khi động cơ vừa khởi động hoặc trong các tình huống thay đổi đột ngột về tải trọng, tốc độ và nhiệt độ của động cơ. Thông số này thay đổi nhanh chóng và phản ánh khả năng điều chỉnh ngay lập tức của hệ thống nhiên liệu để duy trì tỷ lệ hỗn hợp không khí – nhiên liệu thích hợp. STFT thường duy trì trong khoảng từ -10% đến +10%. Nhưng trong các điều kiện khắc nghiệt hoặc khi hệ thống đang cố gắng điều chỉnh cho các sự cố nhỏ chỉ số này có thể dao động mạnh hơn, lên đến 25% hoặc hơn.
Long Term Fuel Trim (LTFT)
Long Term Fuel Trim (LTFT) là thông số đo lường sự bù đắp nhiên liệu dài hạn của hệ thống điều khiển động cơ để duy trì tỷ lệ hỗn hợp nhiên liệu và không khí ở mức tối ưu. LTFT thay đổi chậm hơn so với STFT và cung cấp một cái nhìn tổng quan về cách hệ thống đã điều chỉnh nhiên liệu trong một thời gian dài để thích ứng với các điều kiện hoạt động của xe như: sự mài mòn của động cơ hoặc sự thay đổi trong các cảm biến.
Thông số này giúp đảm bảo rằng hỗn hợp nhiên liệu luôn được điều chỉnh chính xác, đảm bảo hiệu suất động cơ và tiết kiệm nhiên liệu tốt nhất, đồng thời giảm thiểu khí thải. LTFT thường ổn định hơn và không dao động mạnh như STFT, nó phản ánh các xu hướng dài hạn và các điều chỉnh chính trong hệ thống nạp nhiên liệu.
Xem thêm:
- Nguyên nhân xe ô tô đề khó nổ, không nổ và cách phòng tránh
- Xe ô tô chạy yếu, tăng tốc chậm nguyên nhân tại sao?
Ý nghĩa của Fuel trim
Khi Fuel trim dương nghĩa là ECM bổ sung thêm nhiên liệu cho động cơ bằng cách tăng độ rộng xung hoặc kéo dài thời gian mở kim phun. Mục đích của ECM là làm giàu hỗn hợp nhiên liệu bởi hỗn hợp này đang bị nghèo.
Fuel trim âm nghĩa là ECM cắt giảm nhiên liệu nạp vào bằng cách giảm độ rộng xung hoặc rút ngắn thời gian mở kim phun. Điều này giúp hỗn hợp nhiên liệu nghèo hơn do đang bị giàu.
Việc tìm hiểu các thông số Fuel trim (STFT và LTFT) sẽ giúp nắm được tình trạng hỗn hợp nhiên liệu thực tế. LTFT càng gần bằng 0 cho thấy động cơ đang hoạt động hiệu quả. Đôi khi thông số này cũng có thể dao động từ 5 – 8% tuỳ vào từng điều kiện. Nhưng nếu LTFT lớn hơn 10% thì khả năng cao là động cơ đang gặp trục trặc gì đó.
Tuy nhiên cũng cần lưu ý một điểm quan trọng là tất cả sự can thiệp điều chỉnh của ECM đều dựa trên tín hiệu điện được truyền từ cảm biến oxy. Khi hỗn hợp nhiên liệu giàu, cảm biến oxy sẽ gửi về tín hiệu điện cao áp hơn. Còn khi hỗn hợp nghèo, tín hiệu truyền về sẽ là điện áp thấp hơn. Do đó nếu cảm biến oxy bị trục trặc, tín hiệu đưa ra bị sai thì cũng sẽ khiến ECM hiệu chỉnh sai.
Các vấn đề liên quan đến Fuel Trim
Khi giá trị Fuel Trim dương
Nếu giá trị Fuel Trim dương, điều này báo hiệu rằng hỗn hợp nhiên liệu đang nghèo. Để xác định nguyên nhân gây ra tình trạng này, bạn có thể xem xét các yếu tố sau:
- Hệ thống có thể đang gặp phải hiện tượng rò rỉ không khí ở đường ống nạp, gần bộ điều tiết ga hoặc ở các ống chân không.
- Bơm xăng có thể không cung cấp đủ áp suất cần thiết, dẫn đến việc hỗn hợp nhiên liệu trở nên nghèo.
- Đường ống nhiên liệu có thể bị tắc nghẽn, gây cản trở lưu thông nhiên liệu. Nguyên nhân thường gặp là do bộ lọc xăng bị tắc.
- Bộ điều áp nhiên liệu có thể không hoạt động hiệu quả, không giữ được áp suất cần thiết.
- Van thông hơi hộp trục khuỷu (PCV) có thể bị rò rỉ không khí.
- Cảm biến lưu lượng khí (MAF) có thể bị bẩn, khiến việc đo lường lưu lượng khí không chính xác.
- Kim phun nhiên liệu có thể bị tắc, nghẹt hoặc hỏng, dẫn đến việc phun nhiên liệu không hiệu quả.
- Buồng đốt có thể không đốt cháy hoàn toàn lượng oxy, gây ra hiện tượng bỏ máy.
- Có thể có sự rò rỉ trong buồng đốt do các vấn đề như hở hoặc xupap không kín.
- Hệ thống xả có thể gặp sự cố rò rỉ.
- Cảm biến oxy hoặc cảm biến tỷ lệ không khí-nhiên liệu (A/F) có thể bị lỗi hoặc dây tín hiệu có thể bị chập, gây báo sai.
Khi giá trị Fuel Trim âm
Nếu giá trị Fuel Trim là âm, điều này cho thấy hỗn hợp nhiên liệu đang quá giàu. Để hiểu rõ hơn về nguyên nhân, bạn nên kiểm tra các yếu tố sau:
- Kim phun nhiên liệu có thể đang phun nhiên liệu không đều, dẫn đến việc hỗn hợp quá giàu.
- Hệ thống nhiên liệu có thể đang bị quá áp do hỏng bộ điều áp hoặc đường ống hồi nhiên liệu bị tắc.
- Hệ thống nạp khí có thể bị tắc nghẽn, chẳng hạn như bộ lọc gió bị bẩn, làm giảm lượng không khí đi vào động cơ.
- Hệ thống xả có thể gặp vấn đề nghẹt nghẽn, ví dụ như bầu xúc tác hoặc ống xả bị tắc.
- Cảm biến oxy hoặc cảm biến tỷ lệ không khí-nhiên liệu (A/F) có thể bị lỗi hoặc dây tín hiệu có thể bị chập, dẫn đến việc báo cáo sai lệch về tỷ lệ hỗn hợp.
Ứng dụng thực tiễn của Fuel Trim
Điều chỉnh hỗn hợp nhiên liệu
Fuel Trim đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh tỷ lệ hỗn hợp nhiên liệu và không khí để đảm bảo động cơ hoạt động tối ưu. Thông qua việc điều chỉnh giá trị STFT và LTFT, hệ thống quản lý động cơ có thể bù đắp cho các biến đổi về điều kiện hoạt động, chẳng hạn như: nhiệt độ môi trường, áp suất không khí và sự hao mòn của các thành phần động cơ. Điều này không chỉ giúp động cơ hoạt động trơn tru và hiệu quả, mà còn giảm thiểu khí thải độc hại, nâng cao hiệu suất đốt cháy nhiên liệu và kéo dài tuổi thọ của các bộ phận cơ khí.
Chẩn đoán và sửa chữa
Fuel Trim cung cấp các thông số quan trọng để chẩn đoán các vấn đề liên quan đến hệ thống nhiên liệu và động cơ. Khi giá trị Fuel Trim vượt ra ngoài phạm vi bình thường, nó có thể chỉ ra các sự cố như: rò rỉ không khí, tắc nghẽn hệ thống nhiên liệu, hoặc hỏng hóc các cảm biến. Các kỹ thuật viên sử dụng dữ liệu này để xác định chính xác nguyên nhân gây ra vấn đề và thực hiện các biện pháp sửa chữa phù hợp. Việc này giúp giảm thời gian sửa chữa, tiết kiệm chi phí và đảm bảo xe hoạt động ổn định trở lại nhanh chóng.
Kiểm tra hiệu suất động cơ
Fuel Trim là một công cụ hữu ích để đánh giá hiệu suất tổng thể của động cơ. Bằng cách theo dõi giá trị STFT và LTFT trong các điều kiện hoạt động khác nhau, kỹ thuật viên có thể phát hiện sớm các vấn đề về hiệu suất như giảm công suất động cơ, tiêu thụ nhiên liệu bất thường hoặc sự cố về khí thải. Kiểm tra và duy trì Fuel Trim ở mức bình thường giúp đảm bảo rằng động cơ hoạt động ở trạng thái tốt nhất, tối ưu hóa hiệu suất nhiên liệu và kéo dài tuổi thọ của xe.
Tùng Lâm
