Để lăn bánh trên đường, cấu tạo ô tô vô cùng phức tạp. Trong đó có các bộ phận, hệ thống chính và những chi tiết, hệ thống phụ trợ.
Cấu tạo ô tô cơ bản gồm có bộ phận, chi tiết sau:
Tổng quan về cấu tạo ô tô
Ô tô là một phương tiện cơ giới phức tạp, được thiết kế với nhiều bộ phận và hệ thống hoạt động cùng nhau để đảm bảo chuyển động, an toàn và hiệu quả vận hành. Dưới đây là tổng quan về cấu tạo của một chiếc ô tô thông thường:
- Động cơ ô tô
- Hộp số ô tô
- Các loại hệ thống
- Khung thân xe
- Ngoại thất và nội thất
Động cơ ô tô
Động cơ là bộ phận ô tô quan trọng nhất, được ví như “trái tim” của xe. Động cơ giúp tạo ra cơ năng từ việc chuyển hoá một dạng năng lượng nào đó như nhiệt năng (động cơ đốt trong) hay điện năng (động cơ điện).
Nguồn năng lượng cơ học của động cơ cung cấp mô men xoắn đến các bánh xe, nhờ đấy mà ô tô có thể chuyển động tịnh tiến. Ngoài ra động cơ còn giúp dẫn động cho nhiều thiết bị phụ trợ khác như máy phát điện, bơm trợ lực lái…
Có nhiều loại động cơ ô tô. Trong đó được sử dụng nhiều nhất là động cơ đốt trong 4 kì. Tuy nhiên hiện nay, các loại động cơ “xanh” như động cơ điện hay động cơ hybrid đang phát triển mạnh, ngày càng phổ biến hơn và có xu hướng dần dần thay thế động cơ đốt trong.
Xem chi tiết: Cấu tạo động cơ ô tô
Hộp số ô tô
Hộp số ô tô là một các bộ phận chính của hệ thống truyền động. Hộp số đóng vai trò trung gian giúp truyền chuyển động quay từ động cơ đến hệ thống dẫn động (cầu dẫn động) với tỉ số truyền thay đổi linh hoạt theo từng điều kiện vận hành. Vì động cơ chỉ sản sinh công suất và mô men xoắn tối đa nên cần phải bố trí thêm hộp số để xe có thể tăng/giảm tốc độ.
Có hai loại hộp số chính là hộp số sàn và hộp số tự động. Trong nhóm hộp số tự động có nhiều nhánh khác là hộp số tự động AT, hộp số tự động vô cấp CVT, hộp số ly hợp kép DCT… Mỗi loại có cấu tạo hộp số ô tô khác nhau.
Xem chi tiết: Cấu tạo và ưu nhược điểm các loại hộp số ô tô
Các loại hệ thống
Hệ thống dẫn động
Trong cấu tạo xe ô tô, hệ thống dẫn động có nhiệm vụ nhận chuyển động từ hộp số và truyền đến các bánh xe chủ động. Có nhiều loại hệ thống dẫn động như: dẫn động cầu trước (2 bánh trước), dẫn động cầu sau (2 bánh sau), dẫn động 2 cầu (4 bánh toàn thời gian hoặc bán thời gian)…
Tuỳ vào từng loại mà hệ thống dẫn động sẽ có cấu tạo khác nhau. Tuy nhiên, thông thường hệ thống dẫn động gồm bán trục hoặc cầu xe truyền lực từ hộp số đến các bánh xe chủ động, trục các đăng giúp truyền lực từ hộp số hoặc bộ vi sai đến các trục bánh xe.
Xem chi tiết: Ưu nhược điểm các loại hệ thống dẫn động ô tô
Hệ thống treo
Hệ thống treo là bộ phận xe ô tô có chức năng nâng đỡ toàn bộ thân xe lên phía trên khung dầm. Hệ thống này giúp xe di chuyển một cách chắc chắn, ổn định và êm ái.
Kết cấu hệ thống treo gồm: bộ phận đàn hồi, bộ phận dẫn hướng và bộ phận giảm chấn. Cấu tạo của những bộ phận này sẽ khác nhau tuỳ vào từng loại hệ thống treo.
Xem chi tiết:
- Cấu tạo hệ thống treo và ưu nhược điểm các loại hệ thống treo ô tô
- Dấu hiệu hỏng giảm xóc ô tô và cách kiểm tra
Hệ thống lái
Hệ thống lái có nhiệm vụ dẫn hướng chuyển động bánh xe đi theo ý muốn của người điều khiển. Cấu tạo hệ thống lái ô tô gồm 3 bộ phận chính: dẫn động lái, cơ cấu lái và trợ lực lái.
Xem chi tiết: Cấu tạo hệ thống lái ô tô
Hệ thống bánh xe
Bánh xe là một trong các bộ phận trên xe ô tô rất quan trọng, đóng vai trò biến chuyển động quay truyền từ các bán trục/cầu xe thành chuyển động tịnh tiến, giúp xe di chuyển. Cấu tạo của bánh xe gồm lazang (mâm) và lốp xe. Trong đó lốp xe là bộ phận duy nhất trên xe tiếp xúc với mặt đường. Lốp giúp giảm thiểu các va xóc đồng thời tạo độ bám khi xe chạy trên đường.
Xem chi tiết:
- Kinh nghiệm thay lốp ô tô
- Kinh nghiệm thay lazang ô tô
Hệ thống phanh
Hệ thống phanh giúp xe giảm tốc độ hoặc dừng hẳn khi cần. Phanh ô tô có 2 loại là phanh đĩa và phanh tang trống. Ngoài hệ thống phanh chính đặt ở các bánh xe, ô tô còn có thêm hệ thống phanh tay nhằm cố định xe đứng yên khi dừng lâu hoặc đậu đỗ.
Xem chi tiết: Cấu tạo hệ thống phanh ô tô
Hệ thống điện
Hệ thống điện ô tô được ví như “hệ thần kinh” của xe khi giúp tạo ra điện và cung cấp điện năng cho các hệ thống bên trong động cơ như hệ thống khởi động, hệ thống đánh lửa, hệ thống phun nhiên liệu, hệ thống điều khiển động cơ… Ngoài ra còn cấp điện cho hệ thống đèn xe, còi xe, các thiết bị giải trí – tiện nghi như điều hoà, màn hình xe, loa xe…
Xem chi tiết: Cấu tạo hệ thống điện ô tô
Hệ thống an toàn
Hệ thống an toàn trên ô tô là những tính năng, công nghệ thiết lập thêm trên xe nhằm tăng cường, đảm bảo an toàn cho người lái và hành khách. Xe ô tô hiện đại ngày nay có hệ thống an toàn vô cùng phong phú và tiên tiến.
Các tính năng an toàn cơ bản có thể kể đến như: túi khí, dây đai an toàn, cảm biến hỗ trợ đỗ xe, hệ thống chống bó cứng phanh, hệ thống cân bằng điện tử, hệ thống hỗ trợ khởi hành ngang dốc… Một số tính năng an toàn cao cấp như: camera 360 độ, hệ thống cảnh báo chệch làn đường, hệ thống chống va chạm…
Xem chi tiết: Các hệ thống công nghệ an toàn trên ô tô phổ biến hiện nay
Hệ thống điều hoà
Hệ thống điều hoà là một bộ phận xe hơi tuy không liên quan trực tiếp đến hoạt động của xe nhưng lại ảnh hưởng rất lớn đến trải nghiệm người dùng. Điều hoà ô tô thường là loại 2 chiều vừa có thể làm lạnh vừa có thể sưởi ấm. Cấu tạo điều hoà ô tô gồm có lốc điều hoà, dàn nóng, dàn lạnh, phin lọc ga…
Xem chi tiết: Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của điều hoà ô tô
Khung thân xe
Khung dầm và thân vỏ đóng vai trò rất quan trọng trong kết cấu ô tô. Đây chính là nền tảng nâng đỡ và liên kết tất cả các bộ phận xe ô tô để tạo thành một cỗ xe thống nhất. Khung dầm và thân vỏ không chỉ giúp bao bọc, định hình hình dáng bên ngoài, cấu trúc bên trong mà còn ảnh hưởng rất lớn đến độ ổn định và an toàn khi xe di chuyển. Có 2 loại cấu tạo thân khung xe là thân khung rời (body on frame) và thân khung liền (unibody).
Xem chi tiết: Cấu tạo khung thân xe ô tô
Ngoại thất ô tô
Các bộ phận ngoại thất xe ô tô gồm có:
Lưới tản nhiệt: Lưới tản nhiệt là nơi cho phép không khí từ ngoài đi vào khoang máy, nhờ đó mà có thể cung cấp khí nạp cho động cơ ô tô, đồng thời hỗ trợ giảm nhiệt, làm mát khoang máy khi động cơ hoạt động. Ngoài chức năng này lưới tản nhiệt còn là một trong các chi tiết trên xe ô tô ảnh hưởng rất lớn đến tính thẩm mỹ, thiết kế ngoại thất xe. Mỗi hãng xe thường có kiểu lưới tản nhiệt đặc trưng riêng của mình.
Cản xe: Cản xe là chi tiết lắp ráp bao bọc phần dưới đầu xe (cản trước) và phần dưới đuôi xe (cản sau). Mục đích cản xe nhằm giảm thiểu các tổn hại nếu xảy ra va chạm từ phía trước hay từ phía sau. Cản xe có thể bằng kim loại, liền khối với thân xe hoặc bằng nhựa.
Nắp capo: Nắp capo là một tấm kim loại lắp đặt ở đầu xe, có thể đóng/mở. Phía dưới nắp capo là khoang động cơ. Bố trí nắp capo giúp việc kiểm tra, bảo dưỡng, sửa chữa các bộ phận bên trong khoang máy được thuận tiện và dễ dàng hơn.
Gạt mưa: Gạt mưa là một bộ phận xe ô tô có chức năng loại bỏ nước mưa và bụi bẩn trên kính chắn gió giúp người lái có được tầm nhìn tốt nhất, đặc biệt là khi chạy xe trong điều kiện thời tiết xấu.
Hệ thống đèn: Hệ thống đèn xe gồm có đèn chiếu sáng trước (chế độ xa & gần), đèn xi nhan (trước, sau và trên gương chiếu hậu), đèn định vị ban ngày, đèn sương mù, đèn hậu, đèn lùi, đèn phanh trên cao… Tuỳ vào công dụng mà mỗi loại đèn có cấu tạo, đặc điểm khác nhau.
Xem chi tiết: Các loại đèn trên ô tô
Hệ thống kính xe: Hệ thống kính xe giúp che chắn mưa gió, bụi bẩn… gồm có kính chắn gió phía trước, kính hậu phía sau và các kính cửa sổ.
Hệ thống cửa xe: Hệ thống cửa xe giúp đóng/mở lối ra/vào xe. Ngoài các cửa hai bên hông xe, ô tô còn có thêm cửa sau hoặc cửa cốp xe, cửa sổ trời.
Gương chiếu hậu ngoài: Gương chiếu hậu ngoài được lắp đặt ở hai bên trái và phải trên chân trụ A hoặc gần trụ A. Gương giúp người lái quan sát hai bên hông và khu vực gần đuôi xe.
Xem chi tiết: Cách chỉnh gương chiếu hậu đúng cách
Ngoài ra ngoại thất ô tô còn có các bộ phận khác như: chắn bùn, ăng ten, nắp bình xăng…
Nội thất ô tô
Các bộ phận bên trong nội thất xe ô tô gồm có:
Vô lăng: Vô lăng là một bộ phận nằm trong hệ thống lái. Thông qua vô lăng, tài xế có thể điều khiển xe di chuyển theo đúng hướng mà mình muốn. Để thuận tiện, hiện nay các nhà sản xuất ô tô còn tích hợp trên vô lăng nhiều phím chức năng như còi xe, điều khiển nghe/gọi, âm thanh, chế độ, Cruise Control… Phía sau vô lăng có cần điều khiển đèn xe, cần điều khiển gạt mưa. Một số xe có thêm lẫy chuyển số.
Bảng đồng hồ: Bảng đồng hồ nằm phía sau vô lăng hiển thị các thông số quan trọng như: vận tốc xe, vòng tua máy, nhiệt độ nước làm mát động cơ, lượng nhiên liệu hiện có, quãng đường xe đã chạy… Ngoài ra, bảng đồng hồ còn có hệ thống đèn cảnh báo lỗi xe hoặc tình huống nguy hiểm, tình trạng hoạt động của các tính năng, chế độ lái…
Xem chi tiết: Ý nghĩa các đèn cảnh báo trên xe ô tô
Cần số: Cần số thường được bố trí ở bệ trung tâm – nằm giữa ghế lái và ghế hành khách phía trước. Thông qua cần số, người lái có thể sang số – điều khiển sự ăn khớp của các bánh răng bên trong hộp số nhằm thay đổi tốc độ di chuyển của xe hay lựa chọn chế độ lái phù hợp.
Phanh tay: Phanh tay có 2 dạng phanh tay cơ (cần gạt) và phanh tay điện tử (nút bấm) giúp người lái khoá/mở phanh tay khi cần.
Hệ thống bàn đạp điều khiển: Với xe hộp số tự động, phía dưới sàn chỉ có bàn đạp ga (bên phải) và bàn đạp phanh (ở giữa). Còn xe hộp số sàn có thêm bàn đạp côn – ly hợp (bên trái).
Bảng điều khiển: Bảng điều khiển (taplo) trung tâm là nơi bố trí hệ thống điều khiển của hầu hết thiết bị, tính năng trên xe như ổ khoá/nút bấm khởi động xe, màn hình giải trí, loa, điều hoà, sấy/sưởi kính, sưởi/làm mát ghế…
Bảng điều khiển cửa xe: Bảng điều khiển cửa xe thường tích hợp trên cửa bên phía ghế lái, bao gồm các nút: khoá/mở tất cả cửa xe và cửa hậu (cốp xe), bật/tắt cửa kính điện… Ngoài ra bảng điều khiển này còn có thêm nút điều chỉnh gương chiếu hậu bên ngoài.
Gương chiếu hậu trong: Gương chiếu hậu trong xe được lắp ở gần vị trí trung tâm của cạnh trên kính chắn gió, giúp người lái quan sát được không gian phía sau đuôi xe.
Hệ thống ghế ngồi: Ghế ngồi ô tô là ghế đệm, được bọc da hoặc bọc nỉ. Ghế lái và ghế hành khách phía trước có thể chỉnh điện hoặc chỉnh cơ nhiều hướng. Các hàng ghế phía sau có thể gập/ngả linh hoạt.
Ngoài ra, nội thất ô tô còn có các chi tiết khác như: gương soi/gương trang điểm, đèn nội thất, các hộc/hộp/ngăn/túi đựng đồ, phim cách nhiệt ô tô, bệ để tay trung tâm cho ghế trước và sau…
Minh Nghĩa
